ŚWIATOWY DZIEŃ WALKI Z MALARIĄ
Kiedy świat drży przed wirusem Covid-19,
nie zapominajmy o innej zakaźnej chorobie, o wiele groźniejszej dla mieszkańców znacznej części świata. Malaria zabija
każdego roku setki tysięcy ludzi, w większości dzieci. Aby zwrócić uwagę na ten
problem, Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) w 2008 roku ustanowiła Światowy
Dzień Walki z Malarią, obchodzony 25 kwietnia. Jego celem jest wzrost
świadomości społecznej dotyczącej malarii oraz zmniejszenie skali choroby i jej
skutków.
Co to jest malaria?
Malaria jest chorobą zagrażającą życiu, wywoływaną przez jeden lub
więcej z pięciu gatunków jednokomórkowego pierwotniaka z rodzaju Plasmodium.
Pasozyt zazwyczaj przenoszony jest noca - od zmierzchu do świtu – przez gryzącą samicę komara Anopheles. Komary nie bzycza i nie zostawiaja sladow w miejscu ukąszenia, więc osoba nie wie, że została ugryziona. Kiedy komar ugryzie, pasożyt jest uwalniany do krwioobiegu. Gdy pasożyty znajdą się w ciele czlowieka, wędrują do wątroby, gdzie dojrzewają. Po kilku dniach dojrzałe pasożyty dostają się do krwioobiegu i zaczynają infekować czerwone krwinki.
Pasozyt zazwyczaj przenoszony jest noca - od zmierzchu do świtu – przez gryzącą samicę komara Anopheles. Komary nie bzycza i nie zostawiaja sladow w miejscu ukąszenia, więc osoba nie wie, że została ugryziona. Kiedy komar ugryzie, pasożyt jest uwalniany do krwioobiegu. Gdy pasożyty znajdą się w ciele czlowieka, wędrują do wątroby, gdzie dojrzewają. Po kilku dniach dojrzałe pasożyty dostają się do krwioobiegu i zaczynają infekować czerwone krwinki.
W ciągu 48 do 72 godzin pasożyty w czerwonych
krwinkach rozmnażają się, powodując otwarcie zainfekowanych komórek. Pasożyty kontynuuja infekowanie
czerwonych krwinek, powodując objawy zwykle
występujące w cyklach trwających od dwóch do trzech dni.
Ponieważ pasożyty wywołujące malarię wpływają
na krwinki czerwone, ludzie mogą zarazić się malarią po ekspozycji na zakażoną
krew, w tym:
- Od matki do nienarodzonego dziecka
- Przeszczep narządu
- Transfuzja krwi
- Stosowanie wspólnych igieł lub strzykawek
Malaria jest przyczyna 5 procent światowych
zgonów. Każdego roku około 210 milionów ludzi zaraża się malarią, a około 440
000 osób umiera z powodu tej choroby. Większość ludzi umierających na tę
chorobę to małe dzieci w Afryce.
Niektóre odmiany pasożyta malarii, które
zwykle powodują łagodniejsze formy choroby, mogą utrzymywać się przez lata i
powodować nawroty.
Malaria w Tanzanii
Tanzania ma trzecią co do
wielkości populację zagrożoną malarią w Afryce: ponad 90% ludności żyje na
obszarach, na których występuje malaria. Każdego roku od 10 do 12 milionów
ludzi zapada na malarię w Tanzanii, a 80 000 umiera na tę chorobę, w większości
dzieci.
Ryzyko malarii jest najwyższe w regionie
Kagera na zachodnim brzegu jeziora Wiktorii, a najniższe w regionie Arusha. Na
szczęście przypadki malarii znacznie spadły w ciągu ostatniej dekady. W
ostatnich latach liczba dzieci umierających na malarię zmniejszyła się o
połowę.
Niestety
zmiana klimatu i rozległy przepływ ludzi skomplikowały walkę, ponieważ
komary znajdują się teraz w miejscach wcześniej wolnych od malarii.
Tanzania wpolnie z innymi afrakanskimi krajami prowadzi kampanie „Zero malarii zaczyna się ode mnie”. Kampania rozpoczęła się podczas Dnia Malarii
Wspólnoty Południowej Afryki (SADC). Na poziomie krajowym kampania ma na celu
zmobilizowanie woli politycznej, dodatkowych zasobów (zwłaszcza ze źródeł
krajowych) oraz odpowiedzialności społeczności za walkę z malarią. W Afryce
poczyniono znaczące postępy, zmniejszając śmiertelność o 40% i zmniejszając
zapadalność o 20% tylko w tej dekadzie. Jednak raport Światowej Organizacji
Zdrowia (WHO) Światowej Malarii wykazał, że w ciągu ostatnich dwóch lat liczba
przypadków malarii na świecie rosła. „Zero Malaria zaczyna się ode mnie”, ma na celu przyspieszenie postępu poprzez zainspirowanie ruchu na całym
kontynencie w celu wyeliminowania malarii.
Zanzibar
Archipelag Zanzibaru rowniez znacznie zwiększył
kontrolę malarii w ciągu ostatniej dekady, by weliminowac malarie. Pomimo
konsekwentnego wdrażania skutecznych narzędzi od 2002 r. Calkowita eliminacja
nie została jednak osiągnięta. Uważa się, że import pasożytów spoza archipelagu jest
ważną przyczyną uporczywości malarii i odgrywa coraz większą rolę w
zachorowalności na malarię na Zanzibarze. Archipelag ma wysoki poziom łączności
z lądem stałym, w związku z czym malaria importowana poprzez podróże ludzi może
odgrywać coraz większą rolę w przenoszeniu.
Pod koniec 2019 r w niektórych rejonach
Zanzibaru wzroslo wystepowanie malarii,
w tym na obrzeżach Stone Town. Częstość występowania malarii jest nadal
mniejsza niż jeden procent, ale wladze Zanzibaru nawoluja ,by mieszkancy podjeli środki ostrożności, w tym
stosowanie moskitier i utrzymymanie
czystośći otoczenia, aby zminimalizować rozprzestrzenianie się malarii.
Zanzibar wszystkimi srodkami dazy do
eliminacji malarii. Obecnie są testowane drony, aby sprawdzić, czy mogą pomóc w
walce z malarią na wyspie. Drony rozpylają płyn na bazie silikonu na
pola ryżowe, gdzie w stojącej wodzie, komary przenoszące malarię
składają jaja. Substancja rozprzestrzenia się po wodzie i zapobiega wykluwaniu
się jaj. Mamy nadzieję, że znacznie zmniejszy to liczbę komarów niosących
malarię na wyspie.
Opryskiwanie dronami jest sprawdzianem, czy moze to pomoc rządowi Zanzibaru osiągnąć cel - wyeliminowac malarie na archipelagu
do 2023 r.
Jakie są objawy malarii?
Objawy malarii zwykle pojawiaja się w ciągu 10 dni do 4 tygodni po zakażeniu. W niektórych przypadkach
objawy mogą nie rozwinąć się przez kilka miesięcy. Niektóre pasożyty malaryczne
mogą dostać się do organizmu, i
pozostac nieaktywne przez długi czas.
Początkowe
objawy malarii moga byc podobne do objawów grypy: ból głowy, gorączka, dreszcze, bóle
stawów, wymioty i drgawki. Czesto jednak ludzie cierpiący na malarię czują się bardzo zle, mają wysoką gorączkę
i dreszcze. Niektóre osoby cierpiące na malarię doświadczają cyklicznych „ataków” malarii. Atak zwykle rozpoczyna się
od naglego chlodu, potem przychodza dreszcze i drgawki, po których następuje wysoka
gorączka i silne pocenie się, czasem wymioty. Po kilku
godzinach nastepuje powrót do normalnej temperatury.Takie
ataki wystepuja co 2-3 dni.
Typowe
objawy malarii to:
- Wysoka gorączka
- Dreszcze
- Bół głowy
- Nudności i wymioty
- Ból i zmęczenie mięśni
Inne
objawy mogą obejmować:
- Obfite pocenie
- Ból w klatce piersiowej lub brzucha
- Kaszel
- Biegunka
- Drgawki
- Spiączka
- Krwawe stolce
Objawy P. falciparum są poważniejsze i obejmują zmiany w
zachowaniu, splątanie, drgawki, niedokrwistość, niewydolność oddechową,
niewydolność nerek, śpiączkę i wstrząs.
Czynniki ryzyka
Największym czynnikiem ryzyka rozwoju malarii jest
zamieszkanie lub odwiedzanie obszarów, w których choroba jest powszechna.
Osoby o podwyższonym ryzyku :
- Małe dzieci i niemowlęta
- Osoby starsze
- Podróżni przybywający z obszarów bez malarii
- Kobiety w ciąży i ich nienarodzone dzieci
Ubóstwo, brak wiedzy oraz niewielki dostęp do opieki zdrowotnej
lub jej brak przyczyniają się również do śmierci na malarię na całym świecie.
Zwykle osoby narażone dlui czas na malarię rozwijają częściową odporność,
która może zmniejszyć nasilenie objawów malarii. Nikt jednak nie staje się w pełni odporny na malarię,a częściowa odporność może zniknąć, jeśli przeprowadzisz się do kraju,
w którym nie jesteś już często narażony na pasożyta.
Powikłania
Malaria może być śmiertelna, szczególnie malaria
spowodowana różnorodnością pasożytów powszechna w tropikalnych częściach
Afryki. Szacuje sie , że 91 procent wszystkich zgonów z powodu malarii ma
miejsce w Afryce - najczęściej u dzieci poniżej 5 roku życia.
W większości przypadków zgony z powodu malarii są
związane z co najmniej jednym poważnym powikłaniem, w tym:
- Malaria mózgowa.
- Problemy z oddychaniem.
- Niewydolność narządów (uszkodzenie nerek lub wątroby lub pęknięcie śledziony.)
- Niedokrwistość
- Niski poziom cukru we krwi.
Zapobieganie
Na malarie nie ma jeszcze szczepionki. Naukowcy z całego
świata próbują opracować bezpieczną i skuteczną szczepionkę przeciwko malarii, jednak jak dotąd nie ma zatwierdzonej szczepionki przeciwko malarii do
stosowania u ludzi. Najpotężniejszym narzędziem
przeciwko malarii jest poki co zapobieganie.
Jeśli zamierzasz podróżować do miejsca, w którym malaria
jest powszechna, porozmawiaj z lekarzem chorob tropikalnych kilka tygodni wcześniej, czy
powinieneś zażywać tabletki, aby ochronić
się przed pasożytami malarii. Zasadniczo leki
stosowane w celu zapobiegania malarii są tymi samymi lekami, które stosuje się
w leczeniu choroby. Twój lekarz musi wiedzieć, kiedy i gdzie będziesz
podróżować, aby pomóc Ci ocenić ryzyko zakażenia i, jeśli to konieczne,
przepisać lek, który najlepiej działa na rodzaj pasożyta malarii najczęściej
występującego w tym regionie .
Jeśli mieszkasz lub podróżujesz do obszaru, w którym
malaria jest powszechna, podejmij kroki, aby uniknąć ukąszeń komarów, szczególnie w ciemności . Komary są najbardziej aktywne
od zmierzchu do świtu. Nalezy spać pod moskitiera. Moskitiery na łóżka, szczególnie te owadobójcze, zapobiegają ukąszeniom komarów podczas snu. Aby uchronić się przed ukąszeniami komarów, należy rowniez zakrywac
skórę, noszac dlugie spodnie i koszule z długimi rękawami. Nalezy stosowac środki odstraszające owady na skórę i odzież.
Spraye zawierające DEET można stosować na skórę, a spraye zawierające
permetrynę można bezpiecznie nakładać na odzież.
Diagnozowanie
Natychmiast szukaj pomocy medycznej, jeśli wystąpią
objawy malarii podczas lub po wizycie w miejscu wykrycia choroby.
Nadal powinieneś szukać pomocy medycznej, nawet jeśli objawy wystapia kilka tygodni, miesięcy lub rok po powrocie z podróży.
Ponieważ w ostatnim dziesięcioleciu zwiększono skalę
interwencji na malarię w Afryce Subsaharyjskiej, w placówkach opieki zdrowotnej
udostępniono szybkie testy diagnostyczne na malarię, zapewniono mikroskopy i
przeszkolono mikroskopistów.
W 2010 r. Światowa Organizacja Zdrowia zaleciła, aby
wszystkie podejrzane przypadki malarii zostały potwierdzone testem
diagnostycznym przed rozpoczęciem leczenia. Partnerstwo na rzecz wycofania
malarii wyznaczyło nowe cele w zakresie powszechnego dostępu do testów
diagnostycznych w zakresie malarii w sektorze publicznym i prywatnym, a także
na poziomie społeczności.
Diagnoza oparta na metodach laboratoryjnych.
Mikroskopia i szybkie testy diagnostyczne mogą być
wykorzystane do ostatecznego rozpoznania malarii.
Mikroskopia
Pasożyty malarii można zidentyfikować, badając kroplę
krwi pacjenta pod mikroskopem. Ta kropla jest rozprowadzana jako „rozmaz krwi”
na szkiełku mikroskopowym. Przed badaniem szkiełka próbka krwi jest barwiona
(najczęściej plamą Giemsa), aby nadać pasożytom charakterystyczny wygląd. Ta
technika jest złotym standardem laboratoryjnego potwierdzania malarii. Zależy
to jednak od jakości odczynników, jakości mikroskopu i doświadczenia technika
laboratoryjnego.
Szybkie testy diagnostyczne
W ciągu ostatnich piętnastu lat udostępniono zestawy
testowe do wykrywania antygenów pochodzących z pasożytów malarii we krwi
człowieka. Te testy immunologiczne („immunochromatograficzne”) są nazywane RDT
i zapewniają wyniki szybko - w zależności od testu, w ciągu około 20 minut.
RDT stanowią przydatną alternatywę dla mikroskopii w
sytuacjach, w których wiarygodna diagnostyka mikroskopowa nie jest dostępna.
Malary RDT są obecnie stosowane w wielu warunkach klinicznych i programach w
krajach, w których malaria jest przenoszona. CDC i inni prowadzą badania
operacyjne, aby zoptymalizować ich wykorzystanie. Niestety, testy moga nie
potwierdzic malarii.
Leczenie
Malaria może być stanem zagrażającym życiu. Leczenie
choroby zależy od gatunku malarii, a
także od ciężkości choroby i zazwyczaj prowadzi się w szpitalu. Lekarz przepisuje
leki w zależności od rodzaju pasożyta.
W niektórych przypadkach przepisane leki mogą nie usunąć
infekcji z powodu oporności pasożytów na leki. Jeśli tak się stanie, lekarz
może potrzebować więcej niż jednego leku lub zmienić leki w celu leczenia
choroby.
Ponadto niektóre rodzaje pasożytów malarii, takie jak P.
vivax i P. ovale, mają stadia wątrobowe, w których pasożyt może żyć w twoim
ciele przez dłuższy czas i reaktywować w późniejszym terminie, powodując nawrót
infekcji. Jeśli okaże się, że masz jeden z tych rodzajów pasożytów
malarii, otrzymasz drugi lek, aby zapobiec nawrotowi w przyszłości.
Większość leków zalecanych w leczeniu nieskomplikowanych
przypadków malarii w świecie endemicznym malarii działa przeciwko formom
pasożytów we krwi (postaci wywołującej chorobę). Najczęściej zalecane i zatwierdzone przez leki przez Światową Organizację Zdrowia krajowe programy kontroli malarii w świecie
endemicznym malarii:
- Leczenie skojarzone na bazie artemesininy (np. Artemeter-lumefantryna,
artesunat-amodiaquina)
- Chlorochina *
- Doksycyklina
- Mefloquina *
- Chinina
Jako dodatek do niektórych gatunków malarii stosowana
jest primaquine (np. P. falciparum, P. vivax i P. ovale).
Ciężka malaria to nagły przypadek medyczny i należy ją
leczyć w trybie pilnym i agresywnym.
****
Przed kazdym wyjazdem do miejsc zagrozonych wystepowaniem malarii zalecamy skonsultowac sie ze specjalistami. Jeśli nie masz pewności, czy malaria występuje na danym
obszarze, WHO ma aktualne informacje.